Oksidativni stres predstavlja stanje narušene ravnoteže između oksidativnih procesa i sposobnosti tela da neutralizuje slobodne radikale putem antioksidativne odbrane. Slobodni radikali, poput reaktivnih kiseoničnih vrsta (ROS), nastaju kao nusproizvodi ćelijskog metabolizma. Kada se njihova koncentracija poveća, mogu oštetiti ćelijske strukture poput proteina, DNK i lipida, doprinoseći razvoju hroničnih bolesti, starenju i upalnim procesima.

Postoji više biomarkera koji omogućavaju procenu oksidativnog stanja u organizmu. Dva ključna parametra u ovom kontekstu su totalni antioksidativni kapacitet (TAC) i totalni oksidativni potencijal (TOP). Ovi parametri daju uvid u sposobnost tela da se odupre oksidativnom stresu, kao i u trenutni nivo oksidativnog stresa.

TAC - Totalni Antioksidativni Kapacitet

TAC predstavlja ukupnu sposobnost organizma da neutrališe slobodne radikale. Merenjem TAC-a se određuje koliko je telo efikasno u borbi protiv oksidativnog stresa. Povećan TAC može ukazivati na bolju antioksidativnu zaštitu, dok smanjen TAC može značiti veći rizik od oksidativnih oštećenja i razvoja bolesti.

TOP - Totalni Oksidativni Potencijal

TOP je mera ukupne oksidativne aktivnosti u organizmu, odnosno nivoa slobodnih radikala i oksidativnih oštećenja. Povišeni TOP može signalizirati prisustvo oksidativnog stresa, što može dovesti do oštećenja ćelija i tkiva. Praćenje TOP-a omogućava rano otkrivanje rizika za različite bolesti povezane s oksidativnim stresom, kao što su kardiovaskularne bolesti, dijabetes i degenerativne bolesti nervnog sistema.

Odnos TAC/TOP - Antioksidativni Indeks

Odnos TAC i TOP se koristi za procenu ravnoteže između antioksidativne odbrane i oksidativnog stresa. Ovaj indeks može pomoći u oceni ukupnog oksidativnog statusa organizma. Kada je indeks visok, to znači da antioksidativni kapacitet prevazilazi oksidativni potencijal, što ukazuje na dobru zaštitu tela. Smanjenje ovog indeksa može biti znak povećanog oksidativnog stresa i manjka antioksidativne zaštite, što može zahtevati promene u ishrani ili životnim navikama.

Superoksid dismutaza (SOD)

Superoksid dismutaza (SOD) je ključni antioksidativni enzim koji štiti ćelije od oksidativnog stresa. Njena uloga je neutralizacija superoksid anjona (O2•−), jednog od glavnih slobodnih radikala. SOD pretvara superoksid anjon u vodonik-peroksid, koji zatim drugi enzimi, poput katalaze i glutation peroksidaze, razlažu do vode i kiseonika. Na taj način, SOD igra važnu ulogu u zaštiti ćelija od oksidativnih oštećenja i održavanju ravnoteže između prooksidansa i antioksidanasa.

Praćenje oksidativnog statusa kroz parametre TAC, TOP, kao i kroz antioksidativni indeks TAC/TOP, predstavlja značajan korak u proceni rizika od oksidativnog stresa i mogućih hroničnih bolesti. Pored toga, aktivnosti ključnih enzima, kao što je SOD, osiguravaju otpornost organizma na negativne efekte slobodnih radikala.